De socialisatie van de kat

Uit onderzoek bij zwerfkatten blijkt dat katten, als er voldoende voedsel is, groepen vormen die bestaan uit poezen, kittens en jonge katers. Bij de meeste groepen hoort een kater die echter weinig aanwezig is want katers hebben over het algemeen een gebied dat 10 keer groter is dan dat van poezen. Als de jonge katers, die in de groep leven, ouder worden raken ze steeds meer betrokken in gevechten met de hoofdkater(s) meestal resulteert dit in het vertrek van de jonge dieren. Observaties laten zien dat poezen in zo’n groep uren per dag in elkaars gezelschap doorbrengen en veelvuldig sociaal contact hebben. Er is zelfs een film in omloop waarop te zien is dat een poes, tijdens de bevalling, haar pasgeboren jongen schoonlikt en daarbij hulp krijgt van een andere poes. Wel is het zo dat er als individu en niet als collectief agressief gereageerd word naar vreemde katten. Als katten sociaal met elkaar om gaan dan is dat om andere redenen dan honden dit doen. Katten gaan niet samen jagen, niet gezamenlijk hun groep verdedigen en katten hebben geen gedrag ontwikkelt dat als doel heeft de cohesie in de groep te verhogen. Honden kennen een groepsbelang daarom is het voor hen belangrijk dat agressie en competitie geremd word door geritualiseerde gedragingen.

Katten leven niet in een hi챘rarchie en hebben ook minder ontwikkelde gedragspatronen als het op submissief en dominant gedrag aankomt. Toch kunnen we in de dagelijkse contacten tussen katten wel degelijk zien dat de ene kat dominanter is over de andere. Maar deze dominantie is een algemene en kent geen vaste, voor de soort voorspelbare patronen. Daarom kun je bij katten een dominant dier in een nauwe passage op zij zien gaan voor een submissief dier. Ook kun je katten gezellig uit een etensbak zien eten zonder dat er houdingscommunicatie is waaruit blijkt dat de een dominant is over de ander.

Diverse onderzoekers zijn het erover eens dat katten grofweg in 3 typen te verdelen zijn.

Type 1: de sociale en zelfverzekerde kat.

Dit is de kat die op mensen af stapt, actief en nieuwsgierig de wereld onderzoekt, makkelijk in de omgang en goed van vertrouwen is.

Type 2: de timide en verlegen kat

Deze kat is minder geneigd om naar onbekende mensen toe te gaan en een nieuwe omgeving te onderzoeken, hij is van naturen nerveus en kan onvriendelijk zijn.

Type 3: de actieve en agressieve kat.

Deze kat is gespannen, minder vriendelijk, nieuwsgierig, lichamelijk actief en snel opgewonden

0-14 dagen Neonatale periode

In deze periode slapen en eten de kittens. De gehoorgang en de oogjes gaan open met ongeveer 10 dagen. Met 4 weken kunnen kittens, als ze op een verhoging gezet worden, goed diepte zien Met ongeveer 14 dagen komen de eerste tanden door.

2-3 weken Overgangsperiode.

Waarin de kittens van volledige afhankelijkheid van hun moeder overgaan naar minder afhankelijk. Katten kunnen in hun 3 e levensweek voor het eerst ook vast voedsel krijgen

3–7 weken Eerste Socialisatieperiode.

Als kittens in hun eerste socialisatieperiode, van 3 tot 7 weken, geregeld door zowel bekende als onbekende mensen worden opgepakt zullen zij in de leeftijdsperiode van 4 tot 7 maanden sneller op vreemde voorwerpen afstappen en daar ook langere tijd mee doorbrengen.

Voor deze kittens geld ook dat zij minder angstig zijn naar mensen, meer spelen met mensen en meer affectie laten zien. Ze spinnen meer en geven meer kopjes. Eileen Karsh deed in 1984 onderzoek naar socialisatie door een groepje kittens van 3 weken en een groep kittens van 7 weken veel in handen te nemen. Het resultaat was dat die van 3 weken meer op mensen reageerden dan die van 7 weken. Daarna nam Karsh een groep hele jonge kittens, voor 3 weken, in handen en een andere groep kittens helemaal niet in handen. De uitkomst verschilde niet met het eerste onderzoek. Wel bleek dat kittens die heel vroeg in handen werden genomen zich lichamelijk sneller ontwikkelen en bijvoorbeeld eerder hun oogjes open doen. Katten die 40 minuten per dag door mensen opgepakt worden zijn socialer dan degene die 15 minuten per dag worden direct menselijk contact hebben. Onderzoek toont aan dat als kittens in hun socialisatieperiode door meer dan 5 mensen geaaid en aangeraakt worden zij minder bang zijn voor vreemden dan als er sprake is van een vaste verzorger.

In de periode tot 7 weken is het ook van belang kittens kennis te laten maken met honden, konijnen en andere dieren waarmee ze in de toekomst vertrouwd moeten zijn. Daarbij is het wel van belang dat de moeder het goede voorbeeld kan geven anders is het beter dat zij niet bij de nieuwe indrukken aanwezig is. Kittens leren door operante conditionering maar vooral ook door het observeren van soortgenoten. En uit onderzoek weten we dat ze bepaald gedrag sneller leren als ze dit door de moeder gedemonstreerd krijgen. (Chesler, 1969/ John et al, 1968) Kittens die hun moeder een rat hebben zien doden zullen dit ook zelf doen, kittens die dit gedrag nooit zagen zullen zelden een rat doden en kittens die in een kooi opgroeien met een rat zullen de rat nooit doden. Kittens eten wat de moeder eet en leren in hun eerste periode van eten de voorkeuren voor later. Het is dus belangrijk kittens een gevarieerd menu voor te zetten.

Op de leeftijd van 7 weken wordt de vluchtneiging bij katten groter. Daarom is het goed een kitten met uiterlijk 9 weken naar een nieuwe eigenaar te laten gaan.

7-14 weken Tweede socialisatieperiode

Alhoewel er nog niet zo heel veel bekend is over de socialisatieperiode van kittens kunnen we aannemen dat er net als bij honden een eerste en een tweede socialisatieperiode is. Er zijn onderzoekers die hebben aangetoond dat in de periode tussen 9 en 14 weken een piek te zien is in de behoefte aan sociaal spel, dit kan erop wijzen dat ook in deze periode socialisatie een rol speelt.

Spel, de functie en soorten

Spel van katten kunnen we in 3 soorten onderverdelen n.l:

1. spel met voorwerpen
2. sociaal spel
3. co철rdinatiespel

Spel is heel belangrijk voor kittens en de nieuwe eigenaar moet ervoor zorgen dat hij het kitten hiervoor voldoende gelegenheid geeft door een variatie aan speeltjes aan te bieden. Voor de sociale band tussen eigenaar en kat is het goed om samen met het kitten te spelen. Bij katten kennen we geen speluitdaging zoals de spelboog bij honden. Maar als katten een ontspannen, open bek hebben en weinig geluid geven tijdens het stoeien met elkaar dan is er meestal sprake van spel. Naast vaardigheden ontwikkelen, ervaring opdoen en leren met andere katten om te gaan hebben alle vormen van spel waarschijnlijk de functie om het nest bij elkaar houden.

Spel met voorwerpen
Dit spel heeft veel aspecten van prooivangst gedrag kittens beginnen met dit spel zo rond de 6 weken en meestal stopt het met 18 weken.

De functie van spel met voorwerpen is niet om prooivangst gedrag te ontwikkelen maar wel om vaardigheden verder te vergroten. Spelen is ervaring opdoen. Onderzoek in 1987 heeft aangetoond dat vanaf 6 weken co철rdinatiespel and spel met voorwerpen toeneemt met een hoogtepunt rond de 18 weken daarna nemen deze vormen van spel af. Als katten prooivangstgedrag gaan oefenen met de handen en benen van mensen kan dat in de toekomst voor agressieproblemen zorgen daarom mogen kittens nooit met mensenhanden spelen.

Co철rdinatiespel:
Dit spel kan alleen of met andere kittens gespeeld worden. Het gaat hier om het klimmen in bomen,stoelen of krabpalen, het achter elkaar of achter iets onzichtbaars aanrennen, het over voorwerpen heen springen enz.

Sociaal spel:

Met 4 weken beginnen kittens te spelen met elkaar en met hun moeder. In het begin spelen ze vooral in groepjes maar rond de leeftijd van 8 weken spelen katten alleen nog maar in paren. In het allereerste begin is dit spel alleen nog maar wat naar elkaar slaan met de voorpoten maar hun co철rdinatie verbetert snel en dan gaan ze over tot stoeien en in elkaar bijten. Door ervaring leren kittens, net als pups, dat te hard spelen resulteert in dat de ander het spel stopt. Willen we agressie problemen van katten naar mensen voorkomen dan is het belangrijk dat een kitten leert dat hij nooit in mensen mag bijten of krabben ook niet tijdens spel.Al het spel moet plaatsvinden met speeltjes en zodra het kitten bijt of krabt, is de eigenaar degene die het spel stopt door weg te lopen en het kitten te negeren. Katten van 9 weken spelen ongeveer een uur per dag. Tussen de 9 en de 14 weken is de periode waarin kittens het meest zullen spelen. Maar al vanaf 12 weken zien we dat het sociale spel snel minder wordt. Volwassen katten spelen zelden met elkaar en als ze het doen kan het overgaan in serieus vechten.

Hoe te socialiseren in de praktijk.

Alhoewel veel katteneigenaren het een vreemd idee vinden om hun kat actief te gaan socialiseren is het iets dat veel gedragsproblemen met katten kan voorkomen. Want ook bij katten is aangetoond dat als zij opgroeien in een verrijkte omgeving ze een verhoogde leer mogelijkheid hebben en minder snel stress vertonen dan katten die minder prikkels aangeboden gekregen hebben. Verder denken mensen dat je een kat niets kunt leren. Maar ook dat is een misverstand gebaseerd op de vergelijking tussen honden en katten. Omdat honden hi챘rarchisch ingesteld zijn willen ze leiding krijgen of leiding geven. Veel opvoedingmethodieken voor honden zijn gebaseerd op dit gegeven. Katten zijn van nature niet bereid leiding te krijgen of te geven. Maar net als honden vertonen katten gedrag dat hen het meeste oplevert. Willen we een kat iets leren dan is het belangrijk om erachter te komen welke motivationele factoren voor de individuele kat belangrijk zijn en hier gebruik van te maken. Meestal zijn katten bereid iets te doen in ruil voor voer, vrijheid of aandacht van de eigenaar. Katten hebben in tegenstelling tot honden geen last van competitie dit betekend dat men katten niet beter kan laten presteren door ze te confronteren met andere katten.

Als het kitten bij de nieuwe eigenaar in huis komt is het belangrijk dat hij zelf zijn omgeving en de mensen kan onderzoeken. Als de eigenaar op de grond zitten gaat zitten kan hij de kat met wat lekkers naar zich toe lokken en wat onder de kin en/of achter zijn oortjes kriebelen. Beetpakken en tegen de zin van de kat vasthouden is een slechte start. Een kat heeft tijd nodig om te wennen aan zijn nieuwe mensen en dit is nooit af te dwingen. Als het kitten gewend is aan het eigen gezin is het goed om hem met zoveel mogelijk andere mensen te laten kennismaken. Zorg dat er in de eerste periode genoeg mensen langs komen en laat ze de kat wat lekkers geven.

Onderzoek heeft aangetoond dat kittens die op een leeftijd van 4 weken positief gewent worden aan honden, waar ze vervolgens dagelijks mee in aanraking komen, op een leeftijd van 12 weken niet defensief reageren op vreemde honden. Maar niet ieder kitten heeft deze ervaring. Toch is het wel verstandig een kitten zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met rustige honden die gewend zijn om sociaal met katten om te gaan.

Ook het kennismaken met andere kittens en andere huisdieren is een prima leerervaring.

Net als bij pups is het voor kittens goed om ze gedoseerd en op een positieve wijze te laten kennismaken met huishoudelijke geluiden. Als een kitten het geluid van een stofzuiger niet kent is het verstandig hem er eerst mee te laten kennismaken zonder dat het geluid aanstaat.

Leg wat lekkers op het apparaat en laat hem alles eens goed onderzoeken. Zet daarna een keer de stofzuiger aan maar doe dit in eerste instantie als het kitten op afstand is.

Stevig over de rug aaien van de kop naar de staart is iets wat de meeste katten niet prettig vinden. Ook te lang aaien is voor veel katten niet leuk en behalve door weg te lopen kunnen ze hun ongenoegen kenbaar maken door ’plotseling’ de hand die hen aait vast te pakken en erin te bijten. Als katten aangeven dat ze iets niet willen is het belangrijk dat de eigenaar niets forceert. Wat wel kan is de kat door oefening leren dat aaien hem wat oplevert. Dit kan door bijvoorbeeld 2 keer te aaien en daarna wat lekkers te geven. Als 2 keer aaien goed gaat het aantal keren langzaam opvoeren.

Katten een tuigje leren dragen kan erg handig zijn. Net als bij pups kan dit aanleren gebeuren door het tuigje eerst te associ챘ren met wat lekkers. Na een paar dagen kan het tuigje een keer om gedaan worden waarna de kat afgeleid wordt door hem wat speciale kattenmelk te laten oplikken.

Om een kat mee te nemen is het goed hem te wennen aan het meerijden in een auto. De eerste oefening is de kat in een stilstaande auto zetten en hem de kans geven deze te onderzoeken. Zodra de kat zich prettig voelt in de auto kunnen we een stukje gaan rijden en bij vrienden op bezoek gaan die niet te ver weg wonen. Belangrijk is dat deze vrienden geen katten of honden hebben en dat er in dit voor de kat vreemde huis allerlei lekkere dingen staan. Bijvoorbeeld een schoteltje met wat kattenmelk, een schoteltje met wat stukjes kaas, enz. Daarnaast moeten de vrienden de kat de gelegenheid geven om te wennen en niet het dier gelijk tegen zijn zin in optillen en in zijn bewegingen belemmeren. Als dit bezoek goed gaat kan de kat mee naar het park waar hij op een rustig plekje wat kan rondscharrelen eventueel weer met als beloning het vinden van lekkere dingen. Ook het positief kennismaken bij de dierenarts kan later veel problemen voorkomen, laat de dierenarts zo’n eerste keer geen vervelende onderzoeken doen maar het kitten alleen kort aaien en wat lekkers geven.

Een kitten leren dat het veilig is om in een vervoersbox te zitten, dit kan men doen door de box met het deurtje open neer te zetten, achterin wat lekkers te leggen en de kat alle tijd geven om erin en eruit te lopen. Als een kat deze oefening wekelijks een keer doet zal hij zelden problemen geven als hij er een keer in vervoerd moet worden.

Zorg ervoor dat katten goeie ervaringen opdoen met kinderen. Dit lukt meestal als de kat eerst gewend raakt aan wat oudere kinderen die hem wat lekkers geven maar niet oppakken. Als dat goed gaat kunnen jonge kinderen, die meestal drukker zijn en vaker proberen de kat te pakken, kennismaken. Ook als er geen kinderen in het gezin zijn is het belangrijk dat er in de periode dat de kat net in huis is kinderen langs komen die de kat wat lekkers geven waardoor hij er aan kan wennen en leert dat kinderen leuk zijn.